DƯ ÂM BUỒN
Thương nhạc sĩ Nguyễn văn Tý
Minh Dien
Tôi dừng xe trước căn nhà nhỏ bé số 94/19 trong con hẻm đường Trần Khắc Chân, quận 1, thành phố Hổ Chí Minh. Nhìn qua cửa sổ tôi đã thấy mái đầu trắng phơ mờ ảo. Đó chính là nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý, một cây đại thụ trong làng âm nhạc Việt Nam, nổi tiếng với các tác phẩm như Dư âm, Mẹ yêu con, Bài ca năm tấn, Người đi xây hồ Kẻ Gỗ, Dáng đứng Bến Tre...Một phụ nữ bồng đứa trẻ bước ra, hỏi tôi:
- Chú tới thăm nhạc sỹ hả?
- Vâng!
- Mời chú vào!
Tôi bước qua manh chiếu, tránh mấy thứ đồ lộn xộn, vào căn phòng nhỏ xíu. Chiếc giường cá nhân thấp gần sát đất trải tấm đệm rách, có chiếc gối và chiếc mền chăn nhàu nát. Trên tường treo chiếc đàn tì bà cũ kỹ đứt dây cạnh tấm ảnh chủ nhân thời hoàng kim. Cạnh cửa sổ một chiếc bàn con, vài quyển sách và bản nhạc phủ đẩy bụi bặm. Bên trái một chiếc đàn Organ có lẽ ra đời từ những năm tám mươi, đã rệu rã với những phím đàn đen xỉn, mốc meo. Chiếc máy Cassete cũng cũ kỹ như chiếc đàn Organ đặt trên đầu giường, băng ghi âm đang nhả bài Dư âm, giọng ca buồn của Ánh Tuyết như cô đặc trong bầu không khí ẩm mốc, cô quạnh.
Nhạc sỹ đang chuẩn bị ăn cơm chiều. Chiếc khay nhựa đặt trên chiếc ghế gỗ, có chén cơm, chén canh, vài miếng đậu phụ. Tôi lên tiếng: - Em chào anh ạ!
Ông già ngẩng nhìn tôi. Khuôn mặt vuông vức, vầng trán cao, tóc râu trắng toát lòa xòa.
- Em là ai nhỉ? Anh quên mất rồi!
- Minh Diện đây anh !
- À, anh nhớ ra rồi! Khỏe không em?
Ông chìa bàn tay xương xẩu, khô héo, teo tóp cho tôi , rồi bảo :
- Đưa giúp anh chiếc gậy , anh em mình ra kia uống trà!
Tôi nói: - Thôi, ngoài đó đang sắp mưa, lạnh lắm!
- Ừ, thế thì ngồi đây nói chuyện!
Ông nói thế, và cười. Vẫn ánh lên nét hồn nhiên trên đôi mắt đa tình của một thời từng làm rạo rực trái tim bao cô gái trẻ. Ánh mắt của một mối tình ngang trái đẹp như mơ , tạo lên một “dư âm” hơn nửa thế kỷ trước.
Nguyễn Văn Tý năm nay đã 89 tuổi.
Ông kể, hồi ấy ông ở Quỳnh Lưu, Nghệ An, có người mai mối cho một người con gái và dẫn đến nhà cô chơi. Cô ấy đẹp nhưng nói nhiều, cái duyên lộ ra hết ra ngoài. Bỗng một cô bé có đôi mắt to tròn, gương mặt thánh thiện, đẹp như vầng trăng mười sáu, thấp thoáng sau chị gái. Nguyễn Văn Tý nhìn đắm đuối và cô bé đáp lại bằng nụ cười e ấp. Thế là cảnh “Tình chị duyên em” xảy ra và người nhạc sỹ chiến sỹ phải nén lòng, lặng lẽ ra đi, bởi ngày ấy kỷ luật vệ quốc quân vô cùng khe khắt.
Rồi một lần Nguyễn Văn Tý tình cờ gặp lại người con gái ở Vinh Yên. Cô đẹp hơn, là một diễn viên văn công, và đã có người yêu. Cô hỏi Nguyễn Văn Tý : “Sao ngày ấy anh bỏ đi biệt ?”. Nguyễn Văn Tý không trả lời, trao cho cô gái bản nhạc Dư âm mà ông đã sáng tác trong một đêm thầm nhớ người con gái ấy:
“ Đêm qua mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng thơ.../ Đê mê lòng nhớ giấc mơ, môi em hé rung / Anh muốn thành mây nương nhờ làn gió...”
Sau cuộc chia tay , Nguyễn Văn Tý không gặp lại người con gái ấy. Ông bị cuốn theo bước chân hối hả của bạn bè, đồng đội trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Ông có mặt trong đoàn văn hóa của Cục quân huấn, rồi nhận nhiệm vụ đi xây dựng Đoàn văn công Sư đoàn 304, làm trưởng đoàn , vừa hát vừa sáng tác trên các mặt trận Cao Bằng, Lạng Sơn, Điên Biên Phủ. Tuy nhiên bài “Dư âm” của ông chỉ được hát vài lần rồi bị cấm và ông bị kiểm điểm vì người ta nói bài hát ấy ủy mỵ, thiếu lập trường tư tưởng cách mạng.
Trong khi miền Bắc cấm thì miền Nam lại hát. Bài hát Dư âm bay bổng trên đài phát thanh Sài Gòn . Và đó là tai họa dáng xuống đầu Nguyễn Văn Tý. Người ta ghép ông vào nhóm “Nhân văn giai phẩm”.
Tôi hỏi :
- Có một bài báo viết , ngày ấy , theo lời khuyên của Lưu Hữu Phước, anh về Hưng Yên . Có đúng không anh?
Nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý nói:
- Đó là một lý do. Còn một lý do nữa, là mình đã sửa cả nhạc và lời một bài hát cho một nhạc sỹ. Bài hát nổi tiếng và ông ta trở thành một cán bộ lãnh đạo Hội âm nhạc. Ông ta muốn nhân cơ hội đẩy anh đi cho khuất mắt, để khỏi lộ chuyện nhờ sửa nhạc...
- Anh ở Hưng Yên cũng lâu nhỉ ?
- Tám năm. Đúng tám năm!
- Ngày đó nhờ ông Lê Qúy Quỳnh và nhà thơ Trần Doanh,anh mới được trở lại Hà Nội?
- Em nhớ dai nhỉ! Đúng vậy đấy. Anh Quỳnh tốt và quý anh lắm. Một hôm anh Trần Doanh xuống chơi, anh nói:
- Cho tôi về Hà Nội đi đây đi đó , may ra viết được cái gì, chứ ở đây mãi làm con chim chết khô trên đồng đay mất thôi!
Trần Doanh đưa tờ giấy bào:
- Viết đơn đi! Anh viết ,Trần Doanh ký liền và đưa anh Lê Qúy Quỳnh. Anh Quỳnh nói:- Mình rất quý cậu, bà con Hưng Yên không quên bài “Tiếng chim hót trên đồng đay” của cậu. Đi đâu cũng đừng quên Hưng Yên.
Nguyễn Văn Tý như con chim sải cánh bay khắp mọi miền đất nước. Ông thâm nhập thực tế, chắt lọc chất thơ, chất nhạc từ trong cuộc sống lao động, chiến đấu cùa quân dân ta , tạo nên tác phẩm. Ông sáng tác không nhiều, không có những khúc tráng ca. Những tác phẩm của ông mang đậm chất dân ca, được chắt lọc từ những làng quê ông đã đi qua. Những tác phẩm ấy đi vào lòng người và ngân mãi qua nhiều giọng hát cùa các thế hệ ca sỹ: Mẹ yêu con, Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa, Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, Dáng đứng Bến Tre...
Bây giờ, khi đêm đêm những bài hát ấy vang lên ở một tụ điềm ca nhạc, một phòng trà,và những ca sỹ lộng lẫy trong ánh đèn mầu, nhận những tràng pháo tay và sau đó nhận những phong bao tiền cát xê vài triệu đồng , thì trong căn phòng vài mét vuông này, người nhạc sỹ già Nguyễn Văn Tý vò võ trong cô đơn, bệnh tật và nghèo túng.
Ông nói với tôi:
- Từ ngày vợ anh chết, anh sống một mình.Anh có hai người con gái, một ở Hà Nội, một ở Sài Gòn , nhưng cả hai đều nghèo , anh không muốn làm gánh nặng thêm cho con cháu. Tất cà các khoản lương hưu và tiền bản quyền của anh mỗi tháng bây giờ được gần sáu triệu. Phần lớn dùng để uống thuốc vì về già nhiều bệnh lắm. Một phần trả lương cho người cháu vợ chăm sóc mình. Mỗi tháng chỉ còn vài trăm ngàn rau dưa thôi em ạ...
- Có cơ quan đơn vị nào quan tâm giúp đỡ anh không? Như Hưng Yên, Thái Bình, Bến Tre, Hà Tĩnh...Những địa phương nổi tiếng nhờ bài hát của anh!
Người nhạc sỹ già khẽ lắc đầu. Và ông nhớ lại một chuyện buồn:
- Một lần, Hội nhạc sỹ tổ chức sinh nhật anh, ông Phó giám đốc sở Văn hóa thông tin tỉnh Bến Tre mang lên cho mười triệu. Ông ấy không đưa cho anh mà đưa cho ban tổ chức. Sau lễ sinh nhật , ban tổ chức mới cho anh biết và bảo số tiền đó đã chi vào lễ sinh nhật hết rồi!
Dừng một lát, nhạc sỹ cười , rướm nước mắt:
- Gìá mà họ chia đôi số tiền đó, cho anh năm triệu em nhỉ?
Tôi động viên ông quên chuyện cũ đi. Ông đã không tiếc tuổi trẻ dấn thân vào con đường cách mạng thì nhớ làm chi những chuyện buồn ấy. Tôi đặt vào tay nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý chút tiền và ghi vào mảnh giấy trên bàn số điện thoai, và dặn ông: “ Khi nào cần anh bảo cô người làm gọi điện cho em!”
Tôi chào ông ra về. Cơn mưa chiều sắp ập xuống.
Dắt xe ra về, tôi ngoái lại nhìn qua cửa sổ, vẫn thấy mái tóc bạc phơ nghiêng ngả như đung đưa . Và giọng ca Ánh Tuyết hát bài Dư âm buồn thăm thẳm !
Chiều 04-07-2013
M. D
http://www.youtube.com/watch?v=_jMNgPk-uks
